Μπομπονιέρα: η ιστορία του πιο διάσημου δώρου

Η μπομπονιέρα είναι ένα αναμνηστικό δώρο με κουφέτα, που δίνεται στους καλεσμένους από τους γονείς (στη βάφτιση), ή από ένα ζευγάρι (στο γάμο του), ως ευχαριστήριο δώρο για την παρουσία και τις ευχές τους. Η πρακτική αυτή, του να μοιράζονται μπομπονιέρες με κουφέτα, έχει μια ενδιαφέρουσα ιστορία, την οποία θα δούμε στη συνέχεια.

1. Μπομπονιέρα: Οι ρίζες της λέξης

2. Τα “bonbons”

3. Το κουφέτο

4. Πώς παρασκευάζονται τα κουφέτα

5. Η μπομπονιέρα

6. Το κουφέτο στην μπομπονιέρα

7. Πηγές

Μπομπονιέρα: Οι ρίζες της λέξης

Η ελληνική λέξη προέρχεται από την ιταλική bomboniera, η οποία με τη σειρά της προέρχεται από τη γαλλική bonbonnière, που σημαίνει ένα κουτί που περιέχει γλυκά μικρά κεράσματα, τα “bonbons”. Ο όρος bonbonnière στα γαλλικά χρησιμοποιείται και για το ζαχαροπλαστείο. Στα αγγλικά η μπομπονιέρα λέγεται και “favors”.

Τα “bonbons”

“Bonbons” ονομάζονται τα μικρά γλυκίσματα σε μέγεθος μπουκιάς.

Η λέξη προέρχεται από το γαλλικό “bon“ που σημαίνει καλό. Τα “bonbons” εμφανίστηκαν στις γαλλικές αριστοκρατικές αυλές τον 17^ο αιώνα, και ήταν ένα είδος πολυτελείας. Μέσα στο 18^ο αιώνα, τα “bonbons” έγιναν αγαπημένο είδος στις αριστοκρατικές όλων των ευρωπαϊκών χωρών. Το 1866 μάλιστα, ο Johann Strauss II σύνθεσε το βαλς “Wiener Bonbons”, εμπνευσμένος από τα γλυκά “bonbons”.

Ο όρος περιλαμβάνει όλη τη γκάμα γλυκισμάτων, και ανάλογα με τη χώρα έχει διαφορετικό νόημα, πάντα όμως αναφέρεται σε μικρά γλυκίσματα – μπουκιές, από κουφέτο μέχρι σοκολατάκια με γέμιση.

Το κουφέτο

Το κουφέτο στα αγγλικά ονομάζεται “Jordan Almond”, ή confetti ‘όπως λέγεται και στα ιταλικά. Η ελληνική λέξη κουφέτο, προέρχεται από το ιταλικό “confetto”, ή “confetti”, που σημαίνει σοκολατάκι, καραμελίτσα, ή γενικά ζαχαρωτό, το οποίο με τη σειρά του προέρχεται από το “confectionary” (ζαχαροπλαστική ή ζαχαροπλαστείο). Το κονφετί ή ο χαρτοπόλεμος, είναι τα γνωστά μικρά στρογγυλά κομματάκια από χαρτί που πετάμε στο καρναβάλι και σε κάθε είδους διασκεδαστικών εκδηλώσεων. Παλιά στην Ιταλία στο καρναβάλι συνήθιζαν να πετούν καραμελίτσες για confetti”, εξ’ ου και η σύνδεση με τα κουφέτα.

Η πρώτη ονομασία που χρησιμοποιήθηκε και χρησιμοποιείται ακόμα για τα κουφέτα στη σημερινή τους μορφή, είναι το “Dragée”.

Στα αρχαία ελληνικά τα εδέσματα που προσφέρονταν στο τέλος του δείπνου ως επιδόρπια, ονομάζονταν τράγημα ή tragemata στα λατινικά.

Κατά μια θεωρία (αν και μη τεκμηριωμένη), τα κουφέτα πρωτοεμφανίστηκαν στην αρχαία Ρώμη, όταν ένας ζαχαροπλάστης, ο Julius Dragatus, παρουσίασε αμύγδαλα με επικάλυψη μελιού, τα οποία προσέφεραν επιφανείς οικογένειες της εποχής, σε γάμους και γεννήσεις.

Οι εκδοχές για τη χρήση του όρου Jordan (Almond) για τα κουφέτα, είναι πολλές. Κατά μια εκδοχή ο όρος προέρχεται από το γαλλικό “jardin”, που σημαίνει κήπος, υποδηλώνοντας τα αμύγδαλα που προέρχονται από καλλιέργεια και όχι τα άγρια στη φύση. Κατά άλλους συνδέεται με τον Ιορδάνη ποταμό και μια ποικιλία που φυτρώνει στις όχθες του. Τέλος υπάρχει η εκδοχή, ότι ο όρος προέρχεται από παραφορά του ονόματος της γαλλικής πόλης Verdun.

Όταν τον 13^ο αιώνα, οι σταυροφόροι, επιστρέφοντας από τους άγιους τόπους έφεραν για πρώτη φορά στην Ευρώπη τη ζάχαρη, ως πολύ σπάνιο είδος, το οποίο αρχικά θεωρείτο ότι έχει φαρμακευτικές ιδιότητες.

Το 1220, ένας φαρμακοποιός στην πόλη Verdun (το μόνο επάγγελμα που επιτρεπόταν να χρησιμοποιεί τη δυσεύρετη τότε ζάχαρη), επικάλυψε διάφορα φαρμακευτικά παρασκευάσματα με ζάχαρη, για να κάνει ευκολότερη τη λήψη τους. Τα παρασκευάσματα αυτά τα ονόμασε “dragées”, και έγινα διάσημα σε όλη τη Γαλλία ως τα “dragées de Verdun”. Από την πόλη αυτή, το (φαρμακευτικό) dragee, διαδόθηκε στην Ολλανδία, τη Ρωσία και την Κωνσταντινούπολη.

Όταν πλέον στην Ευρώπη άρχισε να χρησιμοποιείται πιο μαζικά η ζάχαρη, τον 15^ο αιώνα, στην πόλη της Ιταλίας Sulmona, παρουσιάστηκε για πρώτη φορά και αμύγδαλο με επικάλυψη ζάχαρης, όχι πλέον ως φαρμακευτικό παρασκεύασμα.

Στη σημερινή του μορφή, το κουφέτο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1750, στο Παρίσι, από τον ζαχαροπλάστη Pecquet, ο οποίος έφτιαξε ένα μαλακό κουφέτο, το οποίο παρασκεύαζε μαγειρεύοντας κουφέτα σε σιρόπι ζάχαρης με μια τεχνική που διαρκούσε μια μέρα και απαιτούσε διαρκές ανακάτεμα. Ο ζαχαροπλάστης αυτός έγινε ο επίσημος προμηθευτής της βασιλικής αυλής.

Το γεγονός αυτό ήταν η αφορμή, να δοθεί στους ζαχαροπλάστες η άδεια να χρησιμοποιούν ζάχαρη, καταργώντας το προνόμια που είχαν όπως είπαμε μέχρι τότε μόνο οι φαρμακοποιοί.

Σε μαζική παραγωγή, το κουφέτο ξεκίνησε να παράγεται το 1840 από τους ζαχαροπλάστες Peysson, Jacquin και Delaborde.

Πώς παρασκευάζονται τα κουφέτα

Τα αμύγδαλα «προ-βράζονται» σε αεριζόμενο χώρο στους 70° C με υγρασία 30%. Τα αμύγδαλα μπαίνουν σε τουρμπίνες σε συνεχή κυκλική κίνηση, προκειμένου να επικαλυφθούν με ένα λεπτό στρώμα από αραβικό κόμμι, επίσης γνωστό και ως κόμμι ακακίας, ή/και αλεύρι, προκειμένου να διατηρήσουν κατά τη διαδικασία τα έλαιά τους.

Στη συνέχεια μένουν για 24 ώρες προκειμένου να στεγνώσει η επικάλυψη.

Ακολουθεί η διαδικασία της επικάλυψής τους με ένα σιρόπι με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη αρωματισμένη με βανίλια. Κατά τη διαδικασία αυτή τα αμύγδαλα τοποθετούνται στην τουρμπίνα που βρίσκεται σε συνεχή κίνηση και το σιρόπι απλώνεται χειροκίνητα με κουτάλες.

Προκειμένου να επιτευχθεί εξαέρωση του νερού, τα κουφέτα εκθέτονται στον αέρα, μέχρι να στεγνώσει η επικάλυψη και να φύγει το υγρό στοιχείο. Η διαδικασία αυτή επαναλαμβάνεται από 30 μέχρι 60 φορές, ανάλογα με το επιθυμητό πάχος της επικάλυψης.

Για τα χρωματιστά κουφέτα, χρησιμοποιείται χρώμα ζαχαροπλαστικής στο σιρόπι.

Τέλος, για να αποκτήσουν τα κουφέτα λεία υφή που θυμίζει πορσελάνη, χρησιμοποιείται διαφορετική αναλογία στη σύσταση του σιροπιού.

Από τον 20^ο αιώνα, τα κουφέτα άρχισαν να έχουν γέμιση με μια μεγάλη ποικιλία υλικών και γεύσεων.

Η μπομπονιέρα

Ο Λουδοβίκος ο 14^ος, συνήθιζε να προσφέρει γλυκίσματα στους φιλοξενούμενούς του σε χρυσά και ασημένια βάζα, το οποία ονόμαζε drageoirs.

Ο διάσημος οίκος των Μεδίκων, όμως ήταν εκείνος που καθιέρωσε τον 18^ο αιώνα στις αριστοκρατικές αυλές της Ευρώπης, την πρακτική της προσφοράς στους φιλοξενούμενους γλυκισμάτων (συνήθως φρούτων με επικάλυψη σοκολάτας) σε μικρά βάζα ή δοχεία.

Οι αριστοκράτες της εποχής, συνήθιζαν να προσφέρουν στους καλεσμένους τους, σε γιορτές που διοργάνωναν, δώρα ως αναμνηστικά της εκδήλωσης, αλλά και ως σύμβολα επίδειξης του status των ιδίων και του οίκου τους. Η ζάχαρη και τα μικρά κεράσματα με ζάχαρη, ήταν για την εποχή εκείνη, όπως αναφέραμε, ένα είδος πολυτελείας, απλησίαστο για τους περισσότερους. Ήταν ως εκ τούτου ένα ιδανικό δώρο επίδειξης δύναμης, πλούτου, αλλά και φροντίδας για τους καλεσμένους.

Δεν ήταν όμως μόνο η αξία των σπάνιων για την εποχή “bonbons”. Τα κουτιά στα οποία προσέφεραν τα μικρά γλυκά, δεν υστερούσαν σε ποιότητα κατασκευής. Ήταν μικρά έργα τέχνης, κατασκευασμένα με ιδιαίτερη φροντίδα, με τη χρήση ακριβών υλικών, όπως πορσελάνη. Μάλιστα, όσο πιο πλούσιος ήταν ο οικοδεσπότης, τόσο πιο πολυτελής ήταν η μπομπονιέρα των “bonbons”, όπως από ασήμι ή κρύσταλο.

Οι μπομπονιέρες τέλος, συχνά ήταν διακοσμημένες με αποξηραμένα λουλούδια, ή ψεύτικα μεταξωτά λουλούδια.

Το κουφέτο στην μπομπονιέρα

Το κουφέτο καθιερώθηκε ως το μικρό γλύκισμα που προσφέρεται στις γαμήλιες μπομπονιέρες, για τον συμβολικό του χαρακτήρα. Η γλυκόπικρη γεύση του, το γλυκό από τη ζάχαρη και το πικρό του αμυγδάλου, συμβολίζει τις χαρές και τις πίκρες της ζωής.

Στην ελληνική και την ιταλική αντίληψη και παραδόσεις, τα κουφέτα στις μπομπονιέρες προσφέρονται πάντα σε μονό αριθμό, για να συμβολίσουν το αδιαίρετο του ζευγαριού. Ο καθιερωμένος αριθμός των πέντε κουφέτων αντίστοιχα, αντιπροσωπεύει συμβολικά ευχές για υγεία, ευτυχία, πλούτο, γονιμότητα και μακροζωία.

Σε πολλές χώρες της Μέσης Ανατολής αντίστοιχα, το κουφέτο θεωρείται ότι έχει αφροδισιακές ιδιότητες, για αυτό φροντίζουν στους γάμους να υπάρχουν σε άφθονες ποσότητες για τους νιόπαντρους και τους καλεσμένους τους.

Η μπομπονιέρα, ως αναμνηστικά εκδηλώσεων, κυρίως στην Ιταλία, αλλά και σε άλλες χώρες, προσφέρεται σε όλες τις εκδηλώσεις επετειακού χαρακτήρα. Ανάλογα με την περίπτωση μάλιστα, επιλέγεται συγκεκριμένο αντιπροσωπευτικό χρώμα στα κουφέτα:

Το λευκό χρησιμοποιείται σε γάμους και βαπτίσεις
Το γαλάζιο ή το ροζ χρησιμοποιείται επίσης σε βαπτίσεις ή γενέθλια μικρών παιδιών
Το πράσινο σε αρραβώνες
Το κόκκινο σε αποφοιτήσεις ή γενέθλια
Το ροζ σε εκδήλωση επετείου γάμου ενός χρόνου
Το φούξια σε εκδήλωση επετείου γάμου 5 χρόνων
Το κίτρινο σε εκδήλωση επετείου γάμου 10 χρόνων
Το ασημένιο σε εκδήλωση επετείου γάμου 25 χρόνων
Το μπλε σε εκδήλωση επετείου γάμου 35 χρόνων
Το χρυσό σε εκδήλωση επετείου γάμου 50 χρόνων

Ενδιαφέρουσες πληροφορίες για όλους τους συμβολισμούς της βάπτισης, θα διαβάσετε στο άρθρο “Γιατί κόβουμε τα μαλλιά στη βάπτιση; Όλοι οι συμβολισμοί με τις ερμηνείες τους“.

Επίσης, πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία για τα έθιμα και τις παραδόσεις της βάπτισης στη χώρα μας, θα διαβάσετε στο άρθρο “Η παράδοση μας εμπνέει: Έθιμα βάπτισης σε διάφορες περιοχές“.